Kalp hastalığı denilince aklımıza genellikle damar tıkanıklığı veya yüksek tansiyon gibi tanıdık sorunlar gelir. Ancak kalbin derinliklerinde, doktorları bile zorlayan, adeta bir “kılık değiştirme ustası” gibi davranan daha gizemli bir durum vardır: Kardiyak Sarkoidoz (KS). Bu hastalık, teşhisi zor ve belirtileri belirsiz olduğu için yıllarca fark edilmeyebilir. Neyse ki, modern görüntüleme teknolojileri bu gizemli hastalığın perdesini aralıyor ve hakkında şaşırtıcı gerçekleri ortaya çıkarıyor. Bu makale, Kardiyak Sarkoidoz teşhisindeki en beklenmedik ve ezber bozan bulguları gün yüzüne çıkaracak.
Klinik Belirtilerden Çok Daha Yaygın: Sessiz Bir Salgın
Kardiyak Sarkoidoz’un klinik belirtilere dayanarak teşhis edilme oranı %10’un altındadır. Bu oran, hastalığın nadir olduğu izlenimini yaratır. Ancak otopsi çalışmaları tamamen farklı bir tablo ortaya koymaktadır: Sistemik sarkoidoz hastalarında yapılan otopsilerde kalp tutulumu oranı %20 ila %50 arasında bulunmuştur.
Bu durumun şaşırtıcı olmasının nedeni, çok sayıda insanın hiçbir belirgin klinik belirti göstermeden bu duruma sahip olabileceğidir. Bu, KS’nin çoğu zaman “gizli” veya “sessiz” bir şekilde ilerlediğini ve yalnızca daha ileri bir aşamada veya tesadüfen keşfedildiğini ima eder. Bu durum, hastalığın gerçek yaygınlığının sandığımızdan çok daha fazla olduğunu göstermektedir.
“Otopsi çalışmaları, bu kalp rahatsızlığının, doktorların klinik belirtilere dayanarak teşhis ettiğinden beş kata kadar daha yaygın olabileceğini gösteriyor.”
‘Altın Standart’ Teşhis Yöntemi Şaşırtıcı Derecede Etkisiz
Tıpta kesin teşhis için genellikle doku örneği alınması, yani biyopsi, “altın standart” olarak kabul edilir. Kardiyak Sarkoidoz için bu yöntem, kalpten küçük bir doku parçasının alındığı endomiyokardiyal biyopsidir. Teoride bu, hastalığın kanıtını doğrudan görmenin en kesin yoludur.
Ancak gerçekte, bu yöntemin KS teşhisindeki duyarlılığı şaşırtıcı derecede düşüktür ve %25 veya daha azdır. Bu durumun en beklenmedik yönü şudur: Hastalığı aramak için kullanılan en doğrudan yöntem, dört denemenin en az üçünde başarısız olmaktadır. Bunun nedeni, hastalığın kalp kası içinde homojen bir şekilde dağılmaması, yani “yamalı” bir yapıya sahip olmasıdır. Biyopsi iğnesi, hastalıklı bir bölge yerine sağlıklı bir dokuya denk gelebilir. Bu durum, hastalığı tespit etmek için gelişmiş ve non-invaziv görüntüleme yöntemlerinin ne kadar kritik olduğunu vurgulamaktadır.
İleri Teknoloji Taramasının Başarısı Basit Bir Diyete Bağlı
18F-FDG PET/CT taraması, vücuttaki anormal iltihaplanma bölgelerini tespit etmek için kullanılan son derece güçlü bir görüntüleme aracıdır. Bu teknoloji, iltihaplı hücrelerin normal hücrelerden daha fazla glikoz (şeker) tükettiği prensibine dayanır.
Ancak burada bir paradoks ortaya çıkar: Taramayı etkili kılmak için öncelikle hastanın kalbinin normal glikoz alımının baskılanması gerekir. Kalp, normalde yakıt olarak hem yağ asitlerini hem de glikozu kullanır. Taramada sadece iltihabın parlaması için, kalbin fizyolojik glikoz alımının durdurulması şarttır. Bu, yüksek teknolojili bir prosedürün başarısını oldukça düşük teknolojili bir yönteme bağlar: hastanın taramadan önce yüksek yağlı, düşük karbonhidratlı bir diyet uygulaması ve ardından uzun süreli aç kalması.
Bu hazırlığın önemi kritiktir. Yetersiz diyet hazırlığı, kalpte yaygın miyokardiyal 18F-FDG aktivitesine (yani, sahte iltihaplanma görünümüne) neden olabilir ve bu da binlerce dolarlık ileri teknoloji taramasını tamamen işe yaramaz hale getirebilir.
Gelişmiş Görüntüleme Bile Her Şeyi Göremez
18F-FDG PET taraması KS’nin teşhisinde çok önemli bir rol oynasa da, her derde deva sihirli bir değnek değildir ve kritik kör noktalara sahiptir. Bu taramanın iki temel sınırlaması vardır:
1. Sarkoidoz kaynaklı iltihap ile miyokard enfarktüsü (kalp krizi) sonrası oluşan iltihabı ayırt edemez. Bu kılık değiştirme ustalığı o kadar ileridir ki, hastalık sadece PET taramasında değil, bir diğer gelişmiş görüntüleme yöntemi olan Kardiyak MR’da (KMR) bile bir kalp krizini taklit edebilir.
2. Taramada iltihap saptanmaması, KS olasılığını dışlamaz. Hastalık o an için aktif olmayabilir (durgun dönemde olabilir) veya aktif iltihaplanma olmadan sadece kalp kasında yara izi bırakmış olabilir.
Bu sınırlamaların önemi büyüktür, çünkü tek bir testin asla yeterli olmadığını kanıtlarlar. Bu nedenle, KS tanısı konulurken kardiyologlar, göğüs hastalıkları uzmanları ve görüntüleme uzmanlarından oluşan multidisipliner bir ekip yaklaşımına ve birden fazla görüntüleme yönteminin birlikte değerlendirilmesine şiddetle ihtiyaç duyulur.
Bu Tarama Sadece Teşhis Etmiyor, Geleceği de Öngörüyor
PET taramasının rolü teşhisle sınırlı değildir; aynı zamanda hastanın gelecekteki sağlık durumu hakkında güçlü öngörülerde bulunur. Yani, bir hastanın prognozunu belirlemede kritik bir araçtır.
Kaynakta belirtilen iki önemli prognostik gösterge şunlardır:
1. Miyokard perfüzyon defekti (kalp kasında yara izi) ile anormal 18F-FDG tutulumunun (aktif iltihap) bir arada bulunması, gelecekteki ölüm veya tehlikeli ritim bozuklukları riskini neredeyse dört kat artıran (3.9 tehlike oranı ile) bağımsız bir faktördür.
2. Yüksek bir SUVmax değeri (iltihabın yoğunluğunu ölçen bir parametre), olumsuz klinik sonuçlar için bir başka bağımsız belirleyicidir.
Bu bulguların etkisi muazzamdır. Tarama, doktorlara hastanın risk seviyesine dair değerli bir bakış açısı sunarak tedavi ve yönetim stratejilerini daha etkili bir şekilde kişiselleştirmelerine olanak tanır.
Yüzeyin Derinliklerine Bakmak
Kalbimizin derinliklerinde saklanan bu “kılık değiştirme ustası”nı teşhis etmek, yüzeyde görünenin ötesine bakmayı gerektiren zorlu bir bulmacayı çözmeye benzer. PET/CT gibi teknolojiler, bu gizemli hastalık hakkındaki anlayışımızı temelden değiştiriyor, ancak bu güçlü araçların bile sınırlamaları olduğunu bilerek akıllıca kullanılmaları gerekiyor. Her bir test sonucu, daha büyük bir klinik resmin sadece bir parçasıdır.
Tıbbi teknoloji kalbimizin en derin sırlarını ortaya çıkarırken, sağlığımız hakkında daha hangi varsayımlarımızı sorgulamamız gerekiyor?
Kaynak: J Nucl Med Technol 2025; 53:123–129 DOI: 10.2967/jnmt.124.268142
Nükleer Tıp Uzmanı - Akademisyen Dr. Fatih BATI 